WPŁYW CZYTELNICTWA NA ROZWÓJ DZIECI
Książka i możliwość czytania to jeden
z największych cudów ludzkiej cywilizacji.
– Maria Dąbrowska
O tym, że warto czytać, nie trzeba chyba nikogo przekonywać. Warto jednak znać wszystkie pozytywne aspekty rozbudzania w dzieciach miłości do książek i czytania. Dziś, kiedy świat dzieci pełen jest komputerów i elektronicznych nowinek, książki zaczynają być traktowane jak coś odległego i to właśnie od rodziców zależy, czy dzieci znajdą w swoim życiu miejsce dla książki. Przyjaźń z książkami może zawrzeć już maleńkie dziecko, jeśli tylko mu na to pozwolimy. Pierwszy kontakt malucha z książeczką sprowadza się do oglądania ilustracji, rozpoznawania przedmiotów. Dziecko zaczyna śledzić układ plam barwnych na kartkach, odkrywa wyłaniające się z nich znane kształty. W książce można zobaczyć kota, trawę, dom. Staje się to początkiem do dalszych poszukiwań. Ilustracje tłumaczą dziecku słowa na zrozumiały na tym etapie język barw, kształtów. Budzą jego zachwyt i zainteresowanie. Młodsi czytelnicy z uwagą oglądają ilustracje, potrafią uchwycić ich istotny sens. Umiejętność odczytywania obrazka ogranicza się początkowo do wyliczania przedstawionych przedmiotów, czynności, cech. Później dziecko jest już zdolne uchwycić zachodzące między nimi związki – określić całą sytuację ukazaną na ilustracji. Stopniowo świat wyobrażeń dziecka ulega rozszerzeniu. Przechodzi od pojęć prostych do bardziej złożonych. Możliwość rozumienia treści czytanych pojawia się około 3 roku życia. Należy pamiętać o tym, że pierwsze kontakty książki z najmłodszym czytelnikiem to forma zabawy. Pod wpływem otoczenia i poszerzania zasobu słownictwa lektura zaczyna wprowadzać dziecko w świat fantazji.
W kontakcie dziecka z książką rośnie stopniowo rola tekstu, coraz ważniejsza staje się treść utworu i postaci bohaterów, ich losy, zawiązujące się konflikty, przygoda, jej szczęśliwe zakończenie. Bajki i baśnie przenoszą maluchy w świat emocji, zaczynają kształtować ich osobowość. Baśń działa na uczucia dziecka, ćwiczy spostrzegawczość, pamięć i myślenie ,kształtuje uczucia społeczne, ukazuje świat wewnętrznych przeżyć. Baśń fascynuje swą odmiennością. Dobre wróżki, rycerze, księżniczki, skrzaty, magiczne zaklęcia rozwijają wyobraźnię malucha. Jest to jeszcze etap “czytania pośredniego” tzn. czytania przez dorosłych. Dziecko słucha i ogląda ilustracje, które stanowią uzupełnienie tekstu pisanego, konkretyzują, porządkują zasłyszane treści. Literatura dla dzieci starszych w wieku przedszkolnym zaczyna przedstawiać także bardziej skomplikowane stosunki między ludźmi, pokazuje przykłady postępowania bohaterów, ich postawy w różnych sytuacjach. Te przykłady mogą być momentem inspirującym całą różnorodność wychowawczego oddziaływania. Przełomem w rozwoju czytelnictwa jest nabycie umiejętności samodzielnego czytania. Zaczyna się czas opanowywania, a następnie doskonalenia techniki czytania. Przestaje ono kojarzyć się wyłącznie z zabawą, staje się elementem nauki. Nadal w kręgu zainteresowań czytelniczych dominują bajki i baśnie, które działają na wyobraźnię, pamięć, myślenie. Uważa się, że literatura przeznaczona dla najmłodszych powinna dawać im to wszystko, co dzieła literackie dostarczają dorosłemu czytelnikowi.
Jaki więc wpływ na rozwój dzieci ma czytanie?
- Buduje więzi między rodzicem, a dzieckiem;
- Kojarzy moment czytania ze spokojem, przyjemnością, poczuciem bezpieczeństwa;
- Stymuluje rozwój mózgu;
- Ćwiczy pamięć i poprawia koncentrację;
- Uczy radzenia sobie w niektórych sytuacjach (np. przygotowanie dziecka na pojawienie się rodzeństwa);
- Przynosi ogromną wiedzę ogólną; rozbudowuje słownictwo;
- Uczy myślenia, pomaga w zrozumieniu ludzi, świata i siebie;
- Daje kontakt z bogactwem doświadczeń niemożliwych do zdobycia samemu (np. podróże, czy poznanie egzotycznych zwierząt);
- Rozbudza zainteresowania, rozwija wyobraźnię;
- Stymuluje rozwój emocjonalny, rozwija wrażliwość i empatię;
- Uczy wartości moralnych, wpływa na zmianę negatywnych postaw na pozytywne, pomaga w rozróżnianiu dobra od zła;
- Jest tanią i łatwo dostępną rozrywką; rozwija poczucie humoru;
- Ułatwia samodzielne czytanie, pomaga w mówieniu i czytaniu;
- Chroni przed uzależnieniem od telewizji;
- Uczy nieagresywnych sposobów rozwiązywania problemów i konfliktów;
- Kształtuje nawyk czytania i poszerzania wiedzy na całe życie;
- Czytanie nie wywołuje lęków i niepokoju jak telewizja;
- Rozładowuje napięcie i pomaga się uspokoić;
Umberto Eco powiedział: „kto czyta książki, żyje podwójnie”. Jeżeli więc chcemy, aby nasze dzieci żyły w wielowymiarowym świecie pełnym prawdziwych emocji, zróbmy wszystko, by polubiły literaturę, aby sięgały po książkę w sposób spontaniczny, pozbawiony presji i przymusu.
